Mindfulness

Er worden voorlopig, i.v.m. mijn andere werkzaamheden, geen trainingen gegeven

Van harte welkom op deze zijn aan zee site, praktijk voor mindfulnesstraining!

Wat is mindfulness?

Een mindfulnesstraining is vooral een praktische training. Je leert door te doen. niet door niet te doen. Wat het is en welk effect het op je heeft, kun je alleen zelf ontdekken en ervaren. Toch wil ik, voor als je een 8-weekse training overweegt maar van tevoren meer wilt weten over wat het inhoudt, iets over de essentie van mindfulness toelichten. Deze, voor een site wat lange pagina, is marketingtechnisch gezien misschien niet zo handig in dit snelle digitale tijdperk. Maar dat sluit meteen aan bij het onthaastende effect van mindfulness en het feit dat het geen ‘quick fix’ training is om van je problemen af te komen :).
De beschrijving in onderstaande paragrafen is een stap voor stap uitleg die wordt ingeleid door een beroemde passage uit het boek Anna Karenina van Tolstoj en afgesloten met een leuk, niet te missen! filmpje over mindfulness.

Gelukzalige ogenblikken
Het verhaal gaat over een landheer Lewin, die op zijn grond een aantal arbeiders heeft werken en op een gegeven dag besluit om met die mensen mee te gaan maaien op het land. Dat was op zichzelf natuurlijk uitzonderlijk, maar het was een man met heel veel hart voor zijn mensen. Hij had zorg voor wie bij hem in dienst waren en hij kende hun situatie. Dus hij begint met maaien, maar omdat hij het nog nooit eerder gedaan had moest hij, bij wijze van spreken, zijn draai nog vinden met die zeis en dat gaat hem aanvankelijk allemaal niet zo best af. Maar langzamerhand verandert het. En dan schrijft Tolstoj: â€œIn zijn werk was langzamerhand een verandering gekomen die hem buitengewoon veel plezier deed. Midden onder het maaien overvielen hem ogenblikken waarin hij zijn dagelijkse beslommeringen vergat en alles vanzelf ging. En op die ogenblikken werd zijn mada, dat is de strook grond die je vrij maakt met de zeis, bijna even regelmatig en mooi als die van de anderen. Maar nauwelijks bedacht hij zich weer wat hij deed en probeerde hij het weer zo goed mogelijk te doen, of hij voelde hoe moeilijk het werk was en zijn madâ werd weer slechter. Hoe langer Lewin maaide, des te vaker kwamen die ogenblikken waarin niet meer zijn armen de zeis leken te zwaaien maar de zeis zijn lichaam en waarin het werk als bij toverslag nauwkeurig en vanzelf werd gedaan. Dat waren de gelukzaligste ogenblikken.

Ik denk dat we allemaal dit soort momenten in ons leven kunnen herkennen. Ervaringen van volledig aanwezig zijn. Bij een adembenemende zonsondergang, muziek die je raakt, een intense ervaring zoals de geboorte van een kind. Of zomaar, zonder aanwijsbare reden op hele gewone momenten. Als je een kop thee zet in de keuken bijvoorbeeld, en er is ineens een moment waarin je je open en helemaal present voelt.

Of als je, even los van het alledaagse, ontspant in de natuur en er welt een diepe innerlijke rust in je op. Op zulke ogenblikken is je geest stil. Je ervaart de rijkdom van het moment en de inherente kwaliteit van het leven wordt voelbaar.

Ons dagelijks leven

In ons drukke dagelijks leven is de rijkdom van het moment vaak ver te zoeken. Als je de hele dag gaat opletten waar je geest van moment tot moment is, zul je waarschijnlijk merken dat een aanzienlijke hoeveelheid van je tijd en energie opgaat aan het nadenken over dingen die al voorbij zijn en dat er misschien nog meer energie opgaat aan plannen maken, fantaseren en je zorgen maken over de toekomst. Daarbij is er, vaak onbewust, een onderliggend gevoel van het anders willen dan het is. Ergens geloven we dat het ‘later’ ooit allemaal beter wordt. Als we dat eenmaal bereikt hebben, dan zal alles ok zijn. Het probleem is echter dat dit punt steeds verder opschuift. Als we iets bereikt hebben, voelen we ons eventjes beter. Niet zozeer om wat we hebben, maar omdat het ongemak dat gepaard ging met iets te willen bereiken even gestopt is. Heel snel is wat we hebben weer gewoon en begint het streven weer naar een volgend doel. Het is een zoektocht naar voldoening en geluk die nooit eindigt. Een praktijkvoorbeeld:

Jeroen, deelnemer aan een mindfulnesstraining, vertelt:
Objectief gezien heb ik alles om gelukkig te zijn: gezonde kinderen, een goed huwelijk en werk waarin ik kan doorgroeien. Veel mensen zien mij als succesvol. Toch merkte ik dat de essentie van het leven op een bepaalde manier aan mij voorbijging. Ik leefde als het ware in een wolk van plannen en gedachten. Als ik aan tafel zit met mijn gezin ben ik niet werkelijk met hen samen. Mijn hoofd gaat gewoon verder met het schrijven van e-mails en met het plannen van het volgende project. Als we gaan wandelen in het park, zie ik mijn vrouw en kinderen genieten. Ik ben er echter niet. Ik besloot de mindfulnesstraining te volgen. Uiteindelijk gaat het om mijn leven.” Mindfulness werkboek, D. Dewulf

Zo kan een groot deel van ons leven opgaan in wat was en wat nog moet komen. Terwijl, in de woorden van de grondlegger van de mindfulnesstraining Jon Kabat-Zinn:

“dit moment de enige tijd is die ieder van ons ooit heeft”

En hier gaat het om in mindfulness, om te leren om ”in dit moment te zijn” . De zin hiervan is iets wat je zelf kunt gaan ontdekken, proeven, als je mindfulness gaat beoefenen. Zoals in het verhaal van landheer Lewin die dat gaandeweg begon te ervaren toen hij onder het maaien meer en meer in contact met het hier en nu kwam. Er leek niks bijzonders te gebeuren, hij was gewoon aan het maaien. Maar hij deed dit met één en al aandacht waardoor hij zijn dagelijkse beslommeringen vergat. En zo helemaal aanwezig in het nu van het maaien van zijn pad, beleefde hij zijn gelukzaligste ogenblikken. Zoals gezegd hebben we vrijwel allemaal weleens dit soort momenten van volledig aanwezig zijn ervaren. Nu kunnen we hopen dat zulke ervaringen zich vaker spontaan aan ons zullen voordoen. Maar we kunnen ook gemotiveerd raken om te leren zelf actief bij te dragen aan deze kwaliteit van leven.

Hoe kan mindfulness bijdragen aan de kwaliteit van leven?
Mindfulness kan je helpen om ieder moment van je leven volledig te leven, ook de meest moeilijke. De basis is heel eenvoudig: aandacht geven. Je geeft aandacht aan het enige moment dat je hebt, dit moment. Belangrijk daarbij is een open, milde en niet-oordelende houding. Deze beoefening van open en helder aanwezig zijn in het hier en nu is de basis voor een grotere kwaliteit van leven. In de training leer je hoe aandacht je steeds terug kan brengen naar precies hier zijn. Ook als je moeilijke dingen tegenkomt in je leven, leer je om je hier op een niet reactieve manier mee te verhouden en er mee te zijn zoals het is.

Hoe beoefen je mindfulness?
Hoe kunnen we temidden van alle drukte en het appel dat voortdurend op ons gedaan wordt, toch de tegenwoordigheid van geest hebben om werkelijk aanwezig te zijn? Een manier om mindfulness beoefening te omschrijven is dat je omstandigheden creeert en technieken toepast om het voortdurende denken, doen, iets willen bereiken, niet meer te voeden. En, zoals dat in mindfulness termen genoemd wordt, om de doe-modus los te laten en in de zijns-modus te zijn. Een eenvoudig voorbeeld hiervan is een van de basistechnieken van mindfulnessmeditatie. Het woord meditatie roept misschien associaties op met mensen die urenlang doodstil in de lotushouding op een matje in een soort tranceachtige staat voor zich uit zitten te staren, en denk je da’s me te zweverig! Maar maak je geen zorgen, het is in feite heel simpel. Het is niets meer of minder dan gaan zitten, je ogen sluiten, en alleen maar opmerken hoe de adem in en uit je lichaam stroomt. Zonder oordeel waarnemen wat er gebeurt. De rusteloze geest zal gaan dwalen, aan andere dingen gaan denken. En als je merkt dat je gedachten met je op de loop zijn gegaan, breng je je aandacht rustig en vriendelijk terug naar het nu van je ademhaling. Eenvoudig gezegd is het gewoon een oefening in open en helder aanwezig zijn in het hier en nu. Volkomen ongecompliceerd.

Mijn opvatting van meditatie is, dat er niets is wat je meer met je beide benen op de grond zet.

Wat is het effect?
Zo’n eenvoudige oefening lijkt misschien niet veel om het lijf te hebben, maar er gebeurt iets heel wezenlijks. Elk moment van aandacht in het nu is een moment dat je de eindeloze maalstroom van gedachten over het verleden of over de toekomst zoals plannen, piekeren en je zorgen maken, laat voor wat ze is. Je stopt even met het altijd maar haastig doorvliegen op de automatische piloot.

Ik sta even stil, en dat is een hele vooruitgang. Bertolt Brecht

Tegelijkertijd train je je vermogen om bewust in het hier en nu aanwezig te zijn. Zo snijdt het mes van aandacht aan twee kanten: Je laat de onophoudelijke denk- en doemodus los je — rust in zijn —. Dit geeft een gevoel dat je leeft in plaats van dat je geleefd wordt.

Aandacht geven aan de adem geeft ons de kans deze oneindige gedachtewereld even te laten voor wat ze is en contact te maken met de rust en de eenvoud van alleen dit moment. D. Dewulf.

Als je langere tijd regelmatig oefent kan dit verder doorwerken in verschillende aspecten van je leven. De letterlijke vertaling van mindfulness is opmerkzaamheid. Als je opmerkzaam bent van moment tot moment krijg je ook meer inzicht in wat er speelt in je leven en kun je bewustere keuzes maken.

Ten slotte is opmerkzaamheid zelf een innerlijke kwaliteit (in de vervolgtraining wordt hier dieper op ingegaan). Het is altijd, onvoorwaardelijk aanwezig en beschikbaar. Hoe meer de kwaliteit van opmerkzaamheid in je leven een rol speelt, hoe meer de verschillende levensgebieden door deze positieve kwaliteit worden beinvloed. Het leven wordt makkelijker, lichter en voelt rijker aan. Er komt meer balans in je leven.

Samengevat:

Mindfulnessmeditatie helpt je om automatische denk- en doe-patronen aan zichzelf te laten

Je traint je vermogen om bewust in het nu aanwezig te zijn

Opmerkzaam zijn in het moment geeft je meer inzicht in jezelf en je levenssituatie

Gewaarzijn zelf is een innerlijke kwaliteit die, bij regelmatige beoefening, als het ware steeds meer door kan gaan schijnen in je leven

Hoe opmerkzaamheid verder door kan werken in de praktijk van alledag kun je in de loop van een training gaan ervaren, hieronder enkele voorbeelden.

Hoe werkt mindfulness verder door in het dagelijks leven?

Opmerkzaam zijn in het nu betekent dat je je ook meer bewust wordt van de moeilijke dingen in je leven. Een voorbeeld hiervan is dat je gaat zien hoe stress je zowel lichamelijk als psychisch beinvloedt en hoe je hier automatische reacties op hebt ontwikkeld. Ieder mens zal in zijn leven moeilijkheden blijven tegenkomen. Stress, tegenslagen, irritaties, ziekte, onrust, pijn. Dat kun je niet veranderen. Waar je wel invloed op kunt uitoefenen is de manier waarop je met ongemak omgaat. De kunst van mindfulness is om contact te maken met de realiteit zoals die is, ook op moeilijke momenten. Je stopt dan met het automatische, reactieve patroon van vluchten voor of vechten tegen problemen. Dit kan een enorme ontspanning geven. Door deze houding neemt je veerkracht toe en leer je op je gemak te zijn met je ongemak.

Door in de training aandacht te geven aan je gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen ga je de samenhang ertussen zien en hoe ze elkaar kunnen beinvloeden. Dit bevordert je zelfbewustzijn.

Je leert om je emoties te erkennen als een deel van je menselijke ervaring en er op een niet-oordelende manier mee om te gaan. Je negeert ze niet door er bij weg te willen en aan de andere kant laat je je er ook niet door meeslepen.

Als je bewuster wordt van wat er zich van binnen in je afspeelt en naar je lichaam, die een belangrijke stressdetector is, leert luisteren, kun je sneller je grenzen aanvoelen. En kun je voorkomen dat je klachten krijgt.

Uiteindelijk verandert je grondhouding. Mindfulness is een uitnodiging om het ik toe te staan te ontspannen in de volledigheid van het moment. Om in contact te zijn met je eigen kracht, wijsheid en intuitie. En te rusten in de natuurlijke aard van je hart die van zichzelf open, zacht en compassievol is.

Tot slot een mooie omschrijving van mindfulness van Jon Kabat-Zinn:
Mindfulness is niets anders dan een praktisch middel om je verbondenheid met de volheid van je wezen te versterken door een systematisch proces van zelfwaarneming, zelfonderzoek en aandachtig handelen. Het is absoluut niet kil, analytisch of gevoelloos. De algehele geest van het beoefenen van aandacht is vriendelijk, welwillend en weldadig. Je zou het ook je verbinden met je hart kunnen noemen.